Vesting, belirli şartlar dahilinde, (bu kimi zaman sadece süre kimi zaman da finansal hedeflerin tutturulması, hedeflenen müşteri sayısına ulaşılması, yatırım alınması vb olabilir) startuplar tarafından çalışanlarına hisse verilmesini ve bu şekilde çalışanların şirkete ortak edilmesini sağlayan bir yöntemdir.
Bir startupta çalışmak ile köklü bir kuruluş arasında çalışmak arasında kalan insanlar için çoğu zaman startupların tek güçlü olduğu yön, çalışanlarına belirli koşullar altında hisse vermeyi taahhüt etmeleridir. Dolayısıyla startuplar işe alımda nitelikli insanları kapabilmek için genellikle vesting yönteminden faydalanır ve belirli şartlar dahilinde çalışanın ortak edileceği taahhüt edilir.
Vesting’in Amacı
Burada startupların amacı nitelikli iş gücüne ulaşabilmek, çalışanlarının saadetini arttırabilmek ve çalışanlarının şirketi sahiplenmesini sağlamaktır. Çalışanlar açısından bakılacak olur ise; bu yöntemle çalışanlar ekonomik olarak kendilerini daha güvende hissetmekte ve manevi olarak da şirket ortağı olmak çalışanları motive etmektedir.
Cliff ve Vesting Örnekleri
Vesting çoğu zaman cliff ile birlikte düşünülmektir. Cliff kısaca hisseye ulaşabilmek için aşılması gereken ilk engel olarak düşünülebilir.
Örneğin A girişim şirketi yeni çalışanına 4 yıl A şirketinde çalışması karşılığında toplamda %4 hisse vermeyi taahhüt eder. Bu hisseler çalışılan her yıl için %1 olarak öngörülmüştür. Ancak çalışanın %1 hisseyi alıp kaçmasını engellemek için örneğin ilk yılın cliff yılı olacağı, bu yıl hisse verilmeyeceği ancak ikinci yıldan itibaren %2, üçüncü yılda %3 ve son yılda %4 hisse verilebileceği kararlaştırılabilir. Cliffin amacı da şirkete olan bağlılığın arttırılmasıdır.
Vesting sadece çalışılan zaman ile değil ulaşılan müşteri, tık sayısı, elde edilen gelir veya kar, alınan yatırım koşulları ile de veya karma olarak da düzenlenebilir. Örneğin A şirketi toplamda 10bin müşteriye satış yaptığında çalışanı olan B kişisine %1 hisse vermeyi taahhüt edebilir. Ayrıca bu sayının her katında da bir o kadar da hisse verilebileceği kararlaştırılabilir. C şirketi ise sosyal medya uzmanı olarak çalıştırdığı E kişisine Instagram’da 100bin takipçiye ulaşılması durumunda %1 hisse verileceğini taahhüt edebilir.
Yukarıda belirttiğim üzere bu düzenlemeler bileşik olarak da yapılabilir, örneğin F şirketi G çalışanına yıl bazında 10 milyon ciro elde edilmesi, toplamda bin müşteriye satış yapılması ve çalışanın toplamda 4 yıl boyunca şirkette kalması koşullarında G çalışanına %10 hisse vermeyi taahhüt edebilir. Bu durumda G çalışanının %5 hisseye hak kazanabilmesi için belirtilen şartların hepsinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şekilde F şirketi hem çalışanının belirli bir süre şirkette kalma ihtimalini arttırmakta hem de çalışanının motivasyonunu yükseltmektedir.
Vesting’in Önemi
CareerBuilder 2012 Aday Davranışları Araştırmasına göre Türkiye’de gençlerin aynı işte çalışma süreleri ortalama 3 yıldır. PWC’nin bir araştırmasına göre çalışanların şirkete bağlılığı çalışanların performansına doğrudan etki ediyor.
Dolayısıyla prim, vesting gibi yöntemlerle çalışanların bağlılığının, şirkete aidiyetlerinin arttırılması startuplar açısından çok önemli bir konu. Ancak bazı durumda çalışanlar bu haklarını kötüye kullanabilmekte ve hisseyi hak ettikleri anda şirketten ayrılabilmektedir. Dolayısıyla iş sözleşmelerine eklenecek ilgili vesting maddelerinin veya vesting sözleşmelerinin uzman kişilerce hazırlanması önem arz etmektedir.
