4857 sayılı İş Kanununda bireysel işten çıkarmaya yer verildiği gibi Kanunun 29. maddesinde de toplu işten çıkarmaya ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Günümüzde ekonomik açıdan zor günler geçiren işletmelerin toplu işçi çıkarma ihtimali gündeme gelmiştir. Biz de bu yazımızda güncel olan bu konu hakkında bilinmesi gerekenlere kısaca yer verdik.
Bir işveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, iş yeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az 30 gün önceden bir yazı ile iş yeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir. Kanunen:
- 20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin,
- 101 ile 300 işçi arasında ise en az %10 oranında işçinin,
- 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin,
işine Kanunun 17. maddesi uyarınca ve 1 aylık süre içinde, aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.
Dolayısıyla Kanunen toplu işçi çıkarmadan bahsedebilmek için;
İşten çıkarmanın, topluca veya aralıklı olarak 1 ay içinde yukarıda öngörülen sayıda işçiyi kapsaması gerekmektedir. Aynı zamanda işten çıkarma ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri bir nedenden kaynaklanmalıdır. Son olarak işten çıkarma Kanunun 17. maddesine göre yapılmalıdır.
Toplu işçi çıkarma bakımından iş yerinde çalışan işçi sayısının tespitinde tüm işçiler dikkate alınmaktadır. Farklı bir deyişle belirsiz süreli iş sözleşmeleri ile çalışan işçilerin yanı sıra belirli süreli veya kısmi süreli iş sözleşmeleri ile çalışanlar da hesapta dikkate alınırlar.
- Yukarıda bahsedildiği gibi toplu işçi çıkarmak isteyen işveren, bunu en az 30 gün önceden bir yazı ile iş yeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmekle yükümlüdür. Yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.
- Bildirimden sonra iş yeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir.
- Kanun, toplu işçi çıkarma kapsamında fesih bildirimlerinin, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden 30 gün sonra hüküm doğuracağını belirtmektedir.
- İşveren toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümleri 18, 19, 20 ve 21. madde hükümlerinin uygulanmasını engellemek amacıyla kullanamaz; aksi halde işçi bu maddelere göre dava açabilir.
- İş yerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az 30 gün önceden ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek ve iş yerinde ilan etmekle yükümlüdür.
- Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.
- Bu konuda son olarak belirtilmesi gereken husus işveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır.
