Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı, bir ürünün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesini ifade eder.  Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklar olarak da tanımlanmaktadır.

Birçoğumuzun aslında aşina olduğu telif hakkının sembolü çember içinde bir “C” harfidir. © harfi üzerinde bulunduğu ürünün telif haklarının korunduğunu belirtir ve İngilizce “copyright” kelimesini ifade eder. Karıştırılma ihtimaline karşın markaların tescilli olduğunu gösteren harf ise çember içinde ‘R’ harfidir. ®

Telif hakları, ülkemizde fikri haklara ilişkin en temel kanun olan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile korunmaktadır. Bu kanunun amacı, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir.

Telif Haklarının Özellikleri

• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserler, eserin yaratıldığı andan itibaren başlayan doğal bir korumadan yararlanır. Telif Hakkının doğması için sınai haklarda olduğu gibi (marka, patent) tescile gerek yoktur. Ancak bazı eser/ürün çeşitleri açısından Telif Hakları Genel Müdürlüğü nezdinde zorunlu kayıt-tescil işlemi yapılması gerekmektedir. Örneğin; yerli ve ithal bilgisayar oyunlarına ilişkin zorunlu kayıt-tescil işlemi yapılması gerekmektedir.

Her ne kadar zorunlu kayıt-tescil sistemi istisnai olsa da yani eserin genellikle tescile gerek kalmaksızın korunmadan yararlanmaya başlasa da,  eser üzerindeki hakların korunması ve özellikle hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacıyla bazı işlemlerin yapılması mümkündür. Bunun iki yolu vardır;

1. Telif Hakları Genel Müdürlüğüne yaptırılacak olan ve ispat kolaylığı sağlayacak tescil ile.
2. Bir diğer yol ise eser sahibinin söz konusu eseri kendisinin meydana getirdiğini ve bu eser üzerindeki tüm hakların kendisine ait olduğunu içeren beyanının noter tarafından düzenlenmesi ya da onaylanması mümkündür. Detaylı bilgi için “Ülkemizde Telif Hakkı Nasıl Korunur?” 

• Telif hakları soyut niteliğe sahiptir. Telif hakları ile koruma altına alınan, insan düşüncesinin yarattığı maddi olmayan mallardır. Telif hakları somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir hukuki değere sahiptir.
• Telif haklarında ‘ülkesellik ilkesi’ geçerlidir. Koruma hangi ülkede talep ediliyorsa koruma şartları o ülke mevzuatına göre belirlenir ve hak sadece o ülkenin sınırları içerisinde korunur. Ancak ülkesellik ilkesi, yabancıların Türkiye’de, Türk Hukuku çerçevesinde korumadan yararlanmasına engel değildir. Benzer şekilde Türk vatandaşları da yabancı ülkelerde korumadan belli şartlar çerçevesinde yararlanır.
• Fikri haklar belli bir süre boyunca korunurlar.

Telif Hakkı Kaç Yıl Süreyle Korunur?

Koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır. Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.

Eser sahibi belli değilse, koruma süresi eserin aleniyet kazanmasından itibaren 70 yıldır. Koruma süresi eser alenileşmediği sürece işlemeye başlamaz.

Koruma sürelerinin dolmasıyla birlikte eser sahibine tanınan çoğaltma ve yayma hakkı gibi mali haklar sona erer. Bu sebeple koruma süresi dolmuş eserler, eser sahibinden izin alınmaksızın serbestçe kullanılabilir. Süreler dolunca kural olarak bu haklar kamuya mal olur ve bunlardan yararlanmak serbest hale gelir.

Benzer yazılar için tıklayınız:

Ülkemizde telif hakkı nasıl korunur?

Eser sahibinin hakları nelerdir?