Devalüasyon, basit bir ifadeyle, bir ülkenin para biriminin değerini kasıtlı olarak düşürmesidir. Tarihsel olarak, dünya genelinde birçok ülke yıllar boyunca para birimlerinin değerini düşürmüştür.
Peki bir ülke neden para birimini devalüe eder? Bunu bir örnek yardımıyla anlamaya çalışalım.
“Ev yemekleri dağıtan küçük bir işletmeniz olduğunu ve kârınızı maksimize etmek istediğinizi varsayalım. Hizmetleriniz için bir fiyat kartı tasarlamak istiyorsunuz. Ücretleriniz, hizmetlerinizi sunmaya istekli olduğunuz en düşük fiyat ile müşterilerin hizmetlerinizi almak için ödeyeceğini düşündüğünüz en yüksek fiyat arasında olacaktır. Müşteriler, yemeklerini pişirmek zorunda kalmamak için ayırabilecekleri bir miktar ödemeye istekli olacaktır.
Satışlarınızı artırmak için fiyatlarınızı düşürmek isteyebilirsiniz. Başka bir deyişle, para biriminizi devalüe etmiş olursunuz, bu da satışlarınızı artırabilir ve daha fazla müşteri ürünlerinize ilgi gösterir.”
Benzer şekilde devalüasyon, hükümetler ticaret dengelerini artırmak istediklerinde ortaya çıkar. Bunu yaparken, hükümet kendi para biriminin başka bir ülkenin para birimiyle olan kurunu ayarlar. Hükümet para birimini ucuzlatarak ihracatı artırabilir. Ya da sabitlenmiş para biriminin yükseliş yaşaması nedeniyle para birimi dengesinin bozulduğu zorunlu bir eylem olabilir. Yine de sonuç, devalüasyondan sonra ülkenin yabancı ürünleri daha pahalı ve dolayısıyla satın alınamaz bulacağı ve ithalatında düşüşe yol açacağıdır.
Devalüasyon nedir?
Devalüasyon, ülkelerin para biriminin değerini yabancı standartlara veya diğer ölçütlere göre kasıtlı olarak düşürmesidir. Para birimi devalüasyonu söz konusu olduğunda, bu kavram yalnızca döviz kurunu (forex kuru veya döviz kuru olarak da adlandırılır) sabitleyerek yerel para birimini başka bir para birimine sabitleyen ülkeler için geçerlidir. Bu tür ülkeler devalüasyonu arz ve talebi kontrol etmek için bir araç olarak kullanabilir.
Devalüasyonun Nedenleri Nelerdir?
Devalüasyon üç temel nedenden dolayı meydana gelir.
- İhracatı Artırmak için
Dünya pazarındaki sert rekabet, farklı şirketlerin rekabet etmesine yol açmıştır. Örneğin, ABD’li otomobil üreticileri Avrupa’daki otomobil üreticileriyle rekabet etmektedir. Şimdi, eğer Avro değer kaybederse, Avrupa’da üretilen arabaları ABD’de satın almak daha ucuz hale gelecektir. Eğer bir para birimi daha değerliyse, ihracat küresel piyasalarda daha pahalı hale gelecektir.
- Ticaret Açığını Daraltmak İçin
Bir para biriminin devalüasyonu, şirketin ihracatında artışa ve ithalatında düşüşe neden olarak ticaret açığını daraltır ve ödemeler dengesini iyileştirir.
- Devlet Borçlarını Düşürmek
Eğer bir ülkenin önemli bir süre boyunca sabit kamu borcu varsa, bu durum zayıf para politikası izlenmesi için bir teşvik unsuru olabilir. Zayıf bir para birimi, ödenmemiş borcun sabit olması halinde ödemeleri zaman içinde daha ucuz hale getirecektir.
Örneğin, bir hükümetin ödenmemiş borçları için aylık 1 milyon dolar faiz ödemesi yapması gerektiğini varsayalım. Eğer yerel para birimi yarı yarıya devalüe edilirse, aynı faiz ödemesi 50.000 $ değerinde olacaktır.
Bir Ülke Neden Para Biriminin Değerini Düşürmeyi Seçebilir?
Ülkeler aşağıdaki gibi birçok nedenden dolayı para biriminde devalüasyon yapmayı seçebilir:
İhracat uluslararası piyasalarda daha rekabetçi hale gelir. Bir ülke, ihracatı ithalatından daha fazla olduğunda fayda sağlar.
Uluslararası piyasalardan gelen daha fazla talep yerel ekonomiye ivme kazandırır. Yurtiçi istihdam olanaklarını artırarak gelir artışına yol açar.
İthalat talebi esnek ise, devalüasyon yabancı mallara olan talebin düşmesine neden olur çünkü bunlar daha pahalı görünecektir. Sonuç olarak, daha fazla insan ithal mallar yerine yerli malları tüketmeye istekli olacağından şirket daha fazla yerel müşteri elde eder.
Devalüasyonun Başlıca Dezavantajları Nelerdir?
Bir para biriminin değerini düşürmenin önemli dezavantajları da olabilir. Para biriminin devalüasyonunun olumsuz etkilerine ilişkin bir çalışma aşağıda vurgulanmıştır.
- Enflasyon
Para biriminin devalüasyonu, ithalatın daha pahalı hale gelmesi ve yerli mallara olan talebin artması nedeniyle bir dönem boyunca fiyatların artmasına yol açar ve bu da fiyatları artırabilir. Buna ek olarak, ihracat ucuzladıkça, üreticilerin maliyetleri düşürmek için daha az teşvikleri olur ve bu da zaman içinde maliyetlerin artmasına yol açabilir.
- Yurtdışı Faaliyetler için Satın Alma Gücünü Daraltır
Bir şirket para birimini devalüe ettikten sonra, vatandaşları yabancı seyahat ve turizm gibi faaliyetlere katılmayı veya yabancı kuruluşlardan mal ve hizmet almayı pahalı bulabilir.
- Olumsuz Yatırımcı Duyguları
Devalüasyon uluslararası yatırımcılar için de olumsuz duygular uyandırabilir ve onları korkutabilir. Devalüasyon yatırımlarının gerçek değerini düşürebileceğinden yatırımcılar devlet borcu tutma konusunda daha az istekli olabilirler.
Para Birimi Devalüasyonunun Sınırlamaları
- Kur Savaşları
Rekabet avantajı elde etmek için para birimlerini devalüe etmek isteyen ülkeler kur savaşlarına yol açabilir.
Bir ülke devalüasyona başvurarak daha rekabetçi hale gelirken, diğer ülke daha az rekabetçi hale gelir. Onlar da kendi para birimlerini zayıflatma eğiliminde olabilirler. Sonuç olarak, her ülkenin kendi para biriminin değerini düşürmek için yarıştığı ve istikrarsızlığa yol açan rekabetçi devalüasyon ortaya çıkabilir.
- Borç Yükünde Artış
Birçok gelişmekte olan ülkenin yabancı para cinsinden kredileri vardır. Eğer bu krediler ana para cinsinden fiyatlandırılıyorsa, devalüasyon borç yükünün artmasına neden olabilir. Dahası, ülke borçlarını ödeyemezse, yatırımcılar arasında olumsuz bir imaj yaratır.
Devalüasyon, Değer Kaybı ve Deflasyon Arasındaki Fark Nedir?
Devalüasyon, ülkeler para birimlerini kasıtlı olarak zayıflattığında ve merkez bankası döviz kurunu kontrol ettiğinde meydana gelir. Uluslararası piyasada birçok para birimi başka bir para birimine sabitlenmemiştir. Bunun yerine değerlerini piyasalar belirler. Bunlar aynı zamanda dalgalı döviz kurları olarak da adlandırılır.
Altta yatan piyasa güçleri nedeniyle, belirli bir para birimine olan talep başka bir para birimine göre değişebilir. Dalgalı bir para birimi başka bir para birimine göre değer kaybettiğinde, buna değer kaybı denir. Ancak, dalgalı para biriminin değeri yükselirse, buna değer kazanma denir.
Piyasalar bir dönem boyunca fiyatların artması yönünde genel bir eğilim sergiler. Eğer bunun tersi olur ve fiyatlar bir dönem boyunca düşerse, buna deflasyon denir. Deflasyon nadirdir ve sadece derin durgunluk dönemlerinde ortaya çıkabilir.
Devalüasyon ve amortisman yabancı ürünlerin ne kadar uygun fiyatlı olduğunu gösterirken, deflasyon tamamen ülke ekonomisinde meydana gelir. Bununla birlikte, bir para biriminin değeri yurt içinde değişirse, döviz kurunu değiştirebilir ve bunun tersi de geçerlidir.
Sonuç olarak, Para biriminin devalüasyonu, bir ülkenin para biriminin yabancı standartlara veya para birimlerine göre aşağı doğru ayarlanması anlamına gelir. Ülkeler ticaret açıklarını azaltmak, borç maliyetini düşürmek, ihracatı arttırmak ve ithalatı azaltmak için para birimlerini devalüe ederler. Ancak devalüasyon uluslararası piyasalarda gerginlik yaratabilir ve küresel belirsizliği besleyebilir.
