Daha önceki tarihli yazılarımızda markanın ne olduğu, marka tescil süreci gibi konular üzerinde durmuştuk. Bu başlıkta ise ‘aklımıza gelen her kelime ya da işareti marka olarak tescil edebiliyor muyuz?’ sorusunun yanıtı aradık.
Bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaret marka olarak tescil edilebilir.
Bir marka oluşturmak istediğimizde aklımıza gelen her kelime ya da işareti marka olarak tescil ettiremeyebiliriz. Kanunen öngörülen bazı kısıtlamalar söz konusu. Kimi durumlarda marka başvurunuz doğrudan Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından reddedilebilmekte kimi durumlarda ise itiraz ile marka tescilinizin önüne geçilebilmektedir.
Aşağıda Kanunda sıralanmış olan ve Kurum tarafından başvurunuzun doğrudan reddedilmesine sebep olabilecek işaret ve kelimelerin başlıklarını sıraladık. Bu başlıklara giren bir marka düşünceniz varsa boşa harcama yapmadan yeni bir marka düşünmenizi tavsiye ederiz.
1) Herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretler
Bir işaretin marka olabilmesi için “ayırt edicilik” ve “çizimle görüntülenebilir veya benzer biçimde ifade edilebilir, baskı yoluyla yayınlanabilir ve çoğaltılabilir olma” kriterlerini taşıması lazım. Bir işaret ancak bu kriterleri taşıyorsa marka olarak tescil edilebilir.
2) Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelliklerini belirten işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler
3) Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler
Başvurusu daha sonra yapılan markanın öncekiyle aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer olduğunu tespit etmede ölçüt; önceki markada hiçbir değişiklik veya ilgili markaya ilave yapılmaksızın, bir bütün olarak bakıldığında, markayı oluşturan tüm unsurların sonraki markada aynen yer alması, yani sonraki markanın yalnızca önceki markanın unsurlarından oluşturulmasıdır.
“Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetle ilgili olarak” ibaresi ise sınıflandırma ile ilgili olup, marka başvurularında Nice Anlaşması ile belirlenen ve her yıl Kurum tarafından güncellenen sınıfları kastedilmektedir. Yani aynı isimde tescillenmiş bir marka olsa da farklı bir sınıf için tescilinizi gerçekleştirebilirsiniz.
4) Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler
Jenerik işaretler veya jenerik isimler belli bir alanda faaliyette bulunan herkes tarafından kullanılması mümkün olan işaret ve kelimelerdir. Örnek vermek gerekirse; bakkal, kırtasiye, doktor, eczane, avukat vb. sözcükler bu konularda faaliyette bulunan herkes tarafından kullanılacak ortak, yani jenerik isimler olduğundan yalnız bir kişinin tekeline bırakılamazlar.
5) Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şeklî ya da başka bir özelliğini münhasıran içeren işaretler
Malın şeklini veya mala asli değerini veren şekli içeren işaretler marka olarak tescil edilemez. Bu kapsamda örneğin otomobil lastiğinin ya da fotoğraf makinesi filminin şekli gibi ibareler aynı alanlarda marka olarak tescil edilemezler.
6) Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretler
Bu madde aracılığıyla tüketicinin sunulan mal ve hizmetin niteliği, kalitesi, üretim yeri veya coğrafi kaynağı gibi konularda yanıltarak, aslında yönelmeyeceği ancak ilgili ibare nedeniyle yöneldiği mal ve hizmetler bakımından mağdur edilmesi önlenmeye çalışılmakta ve bu şekilde de tüketici korunmuş olmaktadır.
7) Bir devlet veya uluslararası örgüte ait işaretler
Ülkemizin de taraf olduğu Paris Sözleşmesi’ne göre; sözleşmeye taraf ülkelere ait arma, bayrak ve diğer hükümranlık belirtilerinin ve bu devletler tarafından kabul edilmiş resmî kontrol ve teminat, işaret ve damgaların, ayrıca diğer armacılık sanatı açısından her çeşit taklitlerin yetkili makamların izni alınmadan gerek fabrika ve ticaret markası, gerekse bu markayı oluşturan unsurlar olarak tescilini ret ve iptal etmeyi, kullanımının yasaklanmasını sağlama hususunda taraf ülkeleri mutabık kalmışlar, yani bir devlete aidiyeti olan hususların başvurusu haline mutlak ret sebebinin doğacağı kabul edilmiştir.
8) Kamuyu ilgilendiren veya halka mal olmuş tarihi veya kültürel bir değeri içeren işaretler
Yukarıda açıklanan Paris Sözleşmesi kapsamı dışında kalan, ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi, kültürel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği diğer armalar, amblemler veya nişanları içeren markaların tescil edilmesi mümkün olmayıp, tescili halinde markanın hükümsüzlüğü söz konusu olur.
Bu gibi işaretlere örnek olarak Mustafa Kemal Atatürk’ün adı, silueti, Türk Bayrağı, Fatih Sultan Mehmet gibi tarihi ya da kültürel adlar gösterilebilir.
9) Dini değer veya sembolü içeren işaretler
Bu hüküm, tüm semavî dinleri kapsamaktadır. Buna göre örneğin “Kâbe” sözcüğünün ya da resminin marka olarak tescil edilmesi mümkün değildir. Aynı şekilde, haç işaretinin de tescili söz konusu olamayacaktır. Söz konusu hükmün getirilmesinin amacı dini sembollerin ticaret alanında kullanılmamasının önlenmesi, dolayısıyla insanların dinî inançlarının sömürülmesinin önüne geçilmesidir.
10) Kamu düzenine veya genl ahlaka aykırı olan işaretler
11) Tescilli coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretler.
Tescilli Coğrafi İşaretler Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından otomatik olarak korunmaktadır. (örneğin Malatya kayısısı, Gaziantep baklavası gibi)
