Önceki yazılarımızda belirli süreli iş sözleşmeleri ile kısmi süreli iş sözleşmelerini ele almıştır. Bu yazımızda da yine çokça karşımıza çıkan deneme süreli iş sözleşmeleri ele aldık.
Bu başlıkta deneme süreli iş sözleşmelerinin ne olduğu, süresinin ne kadar olabileceği, işçilik hakları ve birkaç kez art arda deneme süreli iş sözleşmesi yapılması gibi sizden gelen soruları cevaplar nitelikte bir yazı hazırladık. 8 soruda soruda deneme süreli iş sözleşmeleri:
1) Deneme süreli iş sözleşmesi nedir?
Kısaca bir tanım yapmak gerekirse tarafların iş sözleşmesini devam ettirip ettirmeme kararını belirli bir sürenin sonunda vermelerine imkan tanıyan süreye ‘deneme süresi’, bunu öngören iş sözleşmelerine de ‘deneme süreli iş sözleşmesi’ adı verilmektedir.
2) Deneme Süresi Ne Kadar Olabilir?
İş Kanunumuzun 15. maddesine göre taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak bunun istisnası toplu iş sözleşmeleridir. Deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir.
3) Sözleşmenin Feshi Halinde İşçinin Hakları Nelerdir?
Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. Ancak işçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır. Dolayısıyla deneme süresi içinde işçiler, çalıştıkları günler için iş sözleşmesinden doğan haklarını talep edebilirler.
4) Yazılı Olmak Zorunda Mıdır?
İş hukukumuzda deneme süresi istisnai bir düzenlemedir. Bu sebeple de kötü niyetle kullanılmaya müsaittir. Olası bir uyuşmazlıkta deneme süresinin yazılı olmaması halinde ispatı çok zor olacağından bu kaydın sözleşmede açıkça yazılı olmasında fayda vardır.
5) Deneme Süresinde Sigorta Yaptırılması Zorunlu Mudur?
İşverenlerin ve işçilerin bu konuda sıkça hataya düştüğünü uygulamada görebiliyoruz. Deneme süresi içerisindeki işçinin sosyal güvenlik mevzuatı yönünden diğer işçilerden hiçbir farkı olmayıp, deneme süresi içerisinde işçinin sigortalı çalıştırılması yasal zorunluluktur. Aksi halde, idari cezalar söz konusu olacaktır.
6) Belirli Süreli Sözleşmeye Deneme Süresi Konulabilir mi?
Kanunda aksi öngörülmediğinden belirli ya da belirsiz süreli sözleşmelerde deneme süresi konulabilir.
7) Deneme Süresinin Sonunda İş Sözleşmesinin Devamına Karar Verilmesi Halinde İşçilik Hakları Hangi Tarihten İtibaren Hesaplanır?
Deneme süresi sonunda iş sözleşmesinin devamına karar verilmesi durumunda artık deneme süresi de iş sözleşmesi (kıdem) süresine dahil bulunmaktadır. İş sözleşmesi deneme süresinin dolduğu tarihte değil, işçinin iş yerinde fiilen işe başladığı tarihte kurulmuş sayılmaktadır. Böylelikle kıdem tazminatı, yıllık ücretli izin gibi çalışma süresine bağlı haklar yönünden deneme süresi de işçinin kıdem süresine eklenmektedir.
8) Hangi Durumlarda Deneme Süresi Kaydı Geçersiz Olabilir?
Yargıya intikal eden uygulamalarda görüleceği üzere deneme süreli iş sözleşmelerinin kötüye kullanımının müsait oluşundan kaynaklı olarak kimi durumlarda sözleşmelerdeki deneme kaydı geçersiz sayılmaktadır. Zira deneme süreli iş sözleşmesi yapma hakkının kötüye kullanıldığı durumlarda, deneme süreli iş sözleşmesinin varlığından söz edilemez. Deneme süresinde asıl amaç tarafların birbirlerini tanımalarıdır. Yalnızca işçinin haklarını ortadan kaldırmak için bu yola gidilmesi halinde, kanuni bir hakkın kötüye kullanımından söz edilir. İşverenin iş yerinde yıllarca çalışmış bir işçisiyle aynı işte çalışması için deneme süresi öngören yeni bir sözleşme yapması buna örnek olarak verilebilir. Yine, işverenin sürekli olarak ikişer aylık deneme süresi öngörülerek işçi çalıştırması ve bunun genel bir uygulama halini alması durumunda kötü niyetin varlığından söz edilebilir.
